Van cổng là một trong những loại van được sử dụng phổ biến nhất trong các hệ thống đường ống công nghiệp – từ cấp thoát nước, phòng cháy chữa cháy (PCCC) đến hóa chất và hơi nóng. Nhưng liệu bạn đã thật sự hiểu rõ về cấu tạo, nguyên lý hoạt động hay cách lựa chọn loại van cổng phù hợp cho từng ứng dụng?

Trong bài viết này, Asia Industry sẽ giúp bạn nắm rõ tất cả những thông tin cần thiết về van cổng, từ khái niệm cơ bản đến các lưu ý quan trọng khi lắp đặt và sử dụng trong thực tế.

Van Cổng Là Gì?

Van cổng (Gate Valve), còn gọi là van cửa hoặc van chặn, là loại van công nghiệp dùng để đóng/mở hoàn toàn dòng chảy trong hệ thống đường ống. Van hoạt động bằng cách nâng hoặc hạ đĩa van theo phương vuông góc với dòng lưu chất – giống như một cánh cổng đóng/mở.

Van cổng thường được sử dụng để cách ly dòng chảy, không thích hợp cho việc điều tiết lưu lượng. Nhờ thiết kế đơn giản, khả năng chịu áp cao và độ kín tốt, van được ứng dụng rộng rãi trong các hệ thống cấp thoát nước, PCCC, xử lý nước thải, dầu khí và công nghiệp nặng.

Cấu Tạo Của Van Cổng

Một van cổng tiêu chuẩn thường gồm các bộ phận chính sau:

• Thân van (Body): Vỏ ngoài, làm từ gang, thép hoặc inox, chịu áp lực và ăn mòn tốt.
• Đĩa van (Gate): Là cánh chặn dòng, có thể đóng/mở hoàn toàn lưu chất trong đường ống.
• Ty van (Stem): Trục kết nối tay quay với đĩa van, điều khiển đóng/mở.
• Nắp van (Bonnet): Phần bao che phía trên, cho phép tháo lắp bảo trì.
• Tay quay (Handwheel) hoặc bộ truyền động: Dùng để vận hành van bằng tay, điện hoặc khí nén.
• Gioăng làm kín (Gasket): Được đặt giữa thân và nắp van, giúp ngăn rò rỉ khi van vận hành dưới áp lực.
• Bộ phận kết nối (End Connection): Là phần tiếp giáp giữa van và hệ thống đường ống, thường có dạng mặt bích, ren hoặc hàn. Tùy vào tiêu chuẩn hệ thống, người dùng sẽ chọn kiểu kết nối phù hợp để đảm bảo độ kín và dễ bảo trì.

Các chi tiết được thiết kế đồng bộ, đảm bảo van hoạt động ổn định, kín khít và an toàn trong môi trường áp suất cao.

Nguyên Lý Hoạt Động Của Van Cổng

Van cổng hoạt động theo cơ chế đóng/mở tuyến tính. Khi người dùng quay tay quay (hoặc kích hoạt bộ truyền động), ty van sẽ nâng hoặc hạ đĩa van (cánh cổng) theo phương thẳng đứng, vuông góc với dòng chảy:

• Khi mở van: Đĩa van được nâng lên hoàn toàn khỏi dòng chảy, cho phép lưu chất đi qua mà không bị cản trở.
• Khi đóng van: Đĩa van hạ xuống và chặn toàn bộ dòng chảy, tạo ra trạng thái kín hoàn toàn.

Nhờ thiết kế này, van cổng đảm bảo dòng lưu chất chảy thẳng, không đổi hướng, giúp giảm tổn thất áp lực và tăng hiệu suất vận hành. Tuy nhiên, van không thích hợp để điều tiết lưu lượng, vì khi mở một phần, đĩa van sẽ bị dòng chảy tác động mạnh, dễ gây mài mòn và rung lắc.

Phân Loại Van Cổng

Theo Kiểu Kết Nối

Van cổng mặt bích: Là loại van có hai đầu được gia công mặt bích tiêu chuẩn (JIS, BS, ANSI, DIN…) để liên kết với đường ống bằng bulong và gioăng làm kín. Đây là kiểu kết nối phổ biến nhất nhờ khả năng lắp đặt chắc chắn, độ kín khít cao và dễ bảo trì. Van thường được sử dụng trong các hệ thống công nghiệp yêu cầu áp lực lớn và lưu lượng cao như: cấp thoát nước, PCCC, xử lý nước thải, dầu khí, nhà máy nhiệt điện,…

Ưu điểm:

• Kết nối chắc chắn, không rò rỉ
• Phù hợp với hệ thống đường ống lớn
• Dễ tháo lắp và bảo trì

Van cổng nối ren: Là loại van có hai đầu được tiện ren trong hoặc ngoài, kết nối trực tiếp với đường ống ren. Phù hợp cho các hệ thống nhỏ, áp suất thấp hoặc lắp đặt dân dụng.

Ưu điểm:

• Thi công nhanh, dễ lắp đặt
• Kích thước nhỏ gọn
• Chi phí thấp

Lưu ý: Không nên dùng cho môi trường áp lực cao hoặc hệ thống công nghiệp nặng do khả năng chịu lực giới hạn.

Van cổng nối hàn: Van cổng hàn được thiết kế để hàn trực tiếp vào đường ống, thường dùng trong môi trường làm việc khắc nghiệt như nhiệt độ và áp suất cao (hơi, dầu, hóa chất,…).

Ưu điểm:

• Độ kín tuyệt đối, không rò rỉ
• Chịu áp lực và nhiệt độ cao
• Bền bỉ, tuổi thọ lâu dài

Nhược điểm:

• Khó tháo lắp, bảo trì
• Yêu cầu kỹ thuật hàn cao

Theo Cấu Tạo Ty Van

Van cổng ty chìm

Là loại van có ty nằm bên trong thân van, không lộ ra ngoài khi vận hành. Khi đóng hoặc mở van, chỉ có đĩa van di chuyển lên xuống, còn kích thước tổng thể của van không thay đổi. Nhờ thiết kế gọn gàng, loại này rất phù hợp với không gian hạn chế như hố ga, đường ống ngầm hoặc hệ thống lắp đặt trong nhà.

Ứng dụng phổ biến trong các hệ thống cấp thoát nước đô thị, PCCC, hoặc các khu vực không yêu cầu quan sát trực tiếp trạng thái van.

Van ty chìm thường có hai loại:

• Loại nắp chụp: Vận hành bằng thiết bị chuyên dụng.
• Loại có vô lăng: Vận hành thủ công bằng tay quay.

Van cổng ty nổi

Là loại van mà ty van nằm bên ngoài thân van và sẽ nâng lên hoặc hạ xuống cùng với đĩa van khi vận hành. Nhờ đó, người dùng có thể dễ dàng quan sát trạng thái đóng/mở van thông qua độ cao của ty – rất thuận tiện trong công tác kiểm tra và bảo trì.

Loại van này thường được sử dụng trong các hệ thống công nghiệp, nhà máy, trạm bơm – nơi có đủ không gian lắp đặt và yêu cầu cao về độ an toàn, giám sát trực quan.

Ưu điểm:

• Dễ nhận biết trạng thái đóng/mở
• Bảo trì và thay thế linh kiện thuận tiện
• Cấu trúc rõ ràng, dễ lắp đặt

Lưu ý: Do ty van nhô lên khi mở, loại này không phù hợp với không gian hẹp hoặc đường ống ngầm.

Theo Cơ Chế Vận Hành

Van cổng tay quay 

Là loại phổ biến nhất, sử dụng tay quay (vô lăng) để điều khiển ty van nâng hạ đĩa van. Dễ vận hành, không phụ thuộc vào nguồn điện hoặc khí nén.
Ứng dụng: Hệ thống dân dụng, công nghiệp vừa và nhỏ, nơi thao tác thủ công thuận tiện.

Van cổng điều khiển điện

Sử dụng motor điện để tự động đóng/mở van. Phù hợp với hệ thống tự động hóa hoặc những vị trí vận hành từ xa.
Ưu điểm: Chính xác, tiết kiệm nhân công, kết nối được với hệ thống SCADA hoặc PLC.
Ứng dụng: Nhà máy xử lý nước, hệ thống HVAC, công nghiệp nặng.

Van cổng điều khiển khí nén

Đóng/mở van bằng áp suất khí nén, cho thời gian phản hồi nhanh và an toàn trong môi trường dễ cháy nổ.
Ứng dụng: Dây chuyền sản xuất, môi trường nguy hiểm, khu vực không sử dụng điện.

Theo Vật Liệu Chế Tạo

Vật liệu chế tạo ảnh hưởng trực tiếp đến độ bền, khả năng chống ăn mòn, chịu nhiệt và áp lực của van cổng. Dưới đây là các loại van phổ biến theo vật liệu:

Van cổng gang: Là loại phổ biến nhất, giá thành hợp lý, phù hợp với môi trường nước sạch, cấp thoát nước và hệ thống PCCC.

Ưu điểm: Dễ sản xuất, giá rẻ, hiệu quả kinh tế cao.

Hạn chế: Không phù hợp với môi trường có tính ăn mòn hoặc nhiệt độ, áp lực cao.

Van cổng đồng: Với khả năng chống oxy hóa tốt và độ bền ổn định, van cổng bằng đồng là lựa chọn lý tưởng cho các đường ống nhỏ, môi trường nước sạch hoặc nhiệt độ vừa phải.

Ưu điểm: Chống ăn mòn, dễ gia công, giá thành hợp lý, trọng lượng nhẹ, dễ lắp đặt

Hạn chế: Không phù hợp với môi trường axit, kiềm mạnh hoặc nhiệt độ cao

Van cổng inox: Chống ăn mòn cực tốt, dùng trong môi trường hóa chất, thực phẩm, dược phẩm hoặc nơi yêu cầu độ sạch cao.

Ưu điểm: Chống gỉ, tuổi thọ cao, an toàn vệ sinh.

Hạn chế: Giá thành cao nhất trong các dòng van.

Van cổng thép: Chịu được nhiệt độ và áp suất cao, dùng nhiều trong hơi nóng, dầu khí, hệ thống lò hơi, công nghiệp nặng.

Ưu điểm: Bền, chịu nhiệt tốt, độ kín cao.

Hạn chế: Giá cao hơn van gang, nặng hơn.

Ưu Nhược Điểm Của Van Cổng

Ưu điểm:

• Đóng/mở hoàn toàn dòng chảy: Khi mở hết, dòng lưu chất chảy thẳng, không bị cản trở – giảm tổn thất áp suất.
• Độ kín cao: Phù hợp để cách ly dòng chảy, hạn chế rò rỉ.
• Thiết kế chắc chắn, tuổi thọ cao: Hoạt động ổn định trong môi trường áp lực lớn, nhiệt độ cao.
• Đa dạng vật liệu & kiểu kết nối: Dễ dàng lựa chọn theo nhu cầu sử dụng (gang, thép, inox; mặt bích, ren, hàn).
• Ứng dụng rộng rãi: Từ hệ thống nước sinh hoạt đến công nghiệp nặng như dầu khí, nhiệt điện, hóa chất,…

Nhược điểm:

• Không phù hợp điều tiết dòng chảy: Nếu mở một phần, dòng chất có thể làm mài mòn đĩa van, gây hư hỏng nhanh.
• Đóng/mở chậm: So với van bi hoặc van bướm, van cổng cần nhiều vòng quay hơn để vận hành hết hành trình.
• Chiếm không gian lớn (đối với ty nổi): Cần khoảng trống phía trên khi mở hoàn toàn.
• Bảo trì khó (đối với ty chìm): Khó xác định trạng thái hoạt động và thay thế linh kiện.

Ứng Dụng Của Van Cổng

Với thiết kế đóng/mở hoàn toàn, độ kín cao và khả năng chịu áp lực tốt, van cổng được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực công nghiệp và dân dụng, đặc biệt là các hệ thống yêu cầu cách ly dòng chảy hoàn toàn:

• Cấp thoát nước: Dùng trong mạng lưới đường ống đô thị, nhà máy nước, giếng khoan,…
• PCCC (Phòng cháy chữa cháy): Trang bị trong hệ thống cấp nước cứu hỏa tại tòa nhà, khu công nghiệp.
• Xử lý nước thải: Đảm bảo đóng/mở dòng chảy ổn định trong hệ thống lọc, dẫn nước thải.
• Ngành công nghiệp dầu khí, hóa chất: Sử dụng van cổng thép hoặc inox để chịu áp và chống ăn mòn cao.
• Nhà máy nhiệt điện, lò hơi: Điều khiển dòng hơi nóng, chất lỏng nhiệt độ cao.
• Thực phẩm & dược phẩm: Dùng van cổng inox cho môi trường sạch, chống nhiễm khuẩn.

Lưu Ý Khi Chọn Lựa, Lắp Đặt Và Sử Dụng

Việc lựa chọn đúng và sử dụng đúng cách van cổng không chỉ giúp hệ thống vận hành hiệu quả mà còn giảm thiểu rủi ro, kéo dài tuổi thọ thiết bị. Dưới đây là những điểm cần đặc biệt lưu ý:

Lưu ý khi chọn lựa

• Xác định đúng môi chất, nhiệt độ và áp suất làm việc để lựa chọn vật liệu và thông số van phù hợp.
• Chọn kiểu kết nối (bích, ren, hàn) đúng tiêu chuẩn với đường ống để đảm bảo độ kín và dễ lắp đặt.
• Xem xét không gian lắp đặt để chọn loại ty nổi hoặc ty chìm.
• Lựa chọn cơ chế vận hành (tay quay, điện, khí nén) phù hợp với nhu cầu vận hành và tự động hóa.
• Ưu tiên chọn thương hiệu uy tín, có đầy đủ giấy tờ kiểm định, bảo hành rõ ràng.

Lưu ý khi lắp đặt

• Lắp đúng chiều van theo hướng dòng chảy, thường được ký hiệu bằng mũi tên trên thân van.
• Sử dụng đúng gioăng làm kín và siết bulong đồng đều, tránh rò rỉ tại mặt bích.
• Không dùng lực quá mạnh để xiết ty van, tránh cong lệch hoặc gãy ty.
• Lắp van theo phương thẳng đứng, hạn chế lắp nghiêng hoặc ngang để đảm bảo lực đóng/mở đồng đều.
• Vệ sinh sạch đường ống trước khi lắp, tránh cặn bẩn gây kẹt đĩa van.

Lưu ý khi sử dụng

• Không sử dụng van cổng để điều tiết dòng chảy, chỉ dùng cho mục đích đóng/mở hoàn toàn.
• Đóng/mở từ từ, tránh thao tác quá nhanh gây sốc áp hoặc mài mòn đĩa van.
• Thường xuyên kiểm tra rò rỉ tại các điểm kết nối, đặc biệt ở mặt bích và ty van.
• Bảo trì định kỳ, tra dầu mỡ trục, kiểm tra ty, đĩa và bộ phận truyền động.
• Vận hành đúng tải, tránh sử dụng vượt quá áp suất hoặc nhiệt độ thiết kế.

Asia Industry – Đơn Vị Cung Cấp Van Cổng Uy Tín

Asia Industry tự hào là nhà cung cấp van cổng hàng đầu tại Việt Nam, chuyên phân phối các dòng van chính hãng với chất lượng đảm bảo, giá thành cạnh tranh và dịch vụ kỹ thuật tận tâm. Chúng tôi luôn đồng hành cùng khách hàng trong mọi công trình – từ hệ thống dân dụng đến công nghiệp nặng.

Chúng tôi cam kết:

• Sản phẩm chính hãng, đầy đủ CO – CQ
• Đa dạng mẫu mã: gang, thép, inox – ty nổi, ty chìm
• Tư vấn kỹ thuật tận tình, phù hợp từng ứng dụng
• Báo giá minh bạch – giao hàng nhanh toàn quốc
• Bảo hành dài hạn – hỗ trợ kỹ thuật sau bán hàng

Liên hệ Asia Industry:

📍 Địa chỉ: 934 Bạch Đằng, Thanh Lương, Hai Bà Trưng, Hà Nội 

📞 Hotline: 0981 286 316

✉️ Email: vattuasia@gmail.com

🌐 Website: https://inoxsteel.vn

Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về van cổng và lựa chọn được sản phẩm phù hợp với hệ thống của mình. Đừng để những chi tiết kỹ thuật nhỏ ảnh hưởng đến toàn công trình – hãy để Asia Industry đồng hành cùng bạn trong từng giải pháp đường ống.